Bán giải chấp cổ phiếu là quá trình công ty chứng khoán thực hiện bán một phần cổ phiếu của nhà đầu tư nhằm giảm tỷ lệ nợ xuống mức an toàn theo quy định. Điều này thường xảy ra khi nhà đầu tư sử dụng giao dịch ký quỹ (margin) và giá cổ phiếu giảm xuống dưới ngưỡng cho phép, nhưng nhà đầu tư chưa nộp thêm tiền vào tài khoản. Trước khi tiến hành bán giải chấp, công ty chứng khoán thường thông báo trước cho khách hàng khoảng 1-2 ngày. Nếu nhà đầu tư không muốn bị bán giải chấp, họ phải nộp thêm tiền vào tài khoản ký quỹ để đạt ngưỡng an toàn tối thiểu mà công ty chứng khoán quy định.
Ví dụ: Một nhà đầu tư có 1 tỷ đồng muốn mua 40.000 cổ phiếu XYZ trị giá 2 tỷ đồng (giá 50.000 đồng một cổ phiếu) với gói vay 3:7 của công ty chứng khoán. Cụ thể, công ty chứng khoán cho khách hàng vay 70% giá trị, tức 1,4 tỷ đồng, và nhà đầu tư bỏ ra 30% vốn tự có, tương đương 600 triệu đồng.
Giả sử công ty chứng khoán quy định tỷ lệ ký quỹ duy trì tối thiểu là 30%. Nếu giá cổ phiếu XYZ giảm xuống còn 35.000 đồng một cổ phiếu, tổng tài sản của nhà đầu tư sẽ còn 35.000 x 40.000 = 1,4 tỷ đồng. Khi đó, vốn của nhà đầu tư sẽ giảm còn 400 triệu đồng (tức là 1 tỷ - (15.000 x 40.000)). Tỷ lệ ký quỹ trên tài khoản khi đó là (400 triệu / 1,4 tỷ) x 100% = 28,6%, thấp hơn tỷ lệ duy trì tối thiểu, dẫn đến việc nhà đầu tư bị call margin.
Nếu giá cổ phiếu tiếp tục giảm xuống còn 33.000 đồng một cổ phiếu, tổng tài sản sẽ là 33.000 x 40.000 = 1,32 tỷ đồng. Khi đó, vốn của nhà đầu tư chỉ còn 320 triệu đồng (tức là 1 tỷ - (17.000 x 40.000)). Tỷ lệ ký quỹ trên tài khoản lúc này là (320 triệu / 1,32 tỷ) = 24%. Khi tỷ lệ này giảm xuống dưới ngưỡng an toàn, cổ phiếu sẽ bị bán giải chấp.
Bán giải chấp cổ phiếu là một tình huống không mong muốn đối với nhà đầu tư, vì tổng tài sản sụt giảm quá mức, dẫn đến sự can thiệp của công ty chứng khoán. Mỗi lần cổ phiếu bị bán giải chấp, nhà đầu tư sẽ chịu thiệt hại đáng kể.
Để tránh bị bán giải chấp và sử dụng margin hiệu quả, nhà đầu tư cần theo dõi chặt chẽ tỷ lệ ký quỹ tài khoản khi cổ phiếu có biến động. Mặc dù các chuyên gia không khuyến khích nhà đầu tư theo dõi danh mục quá thường xuyên, nhưng nếu nhà đầu tư có số dư ký quỹ lớn, họ nên theo dõi hàng ngày để biết danh mục đầu tư đang ở đâu và liệu có gần đến mức ký quỹ duy trì hay không.
Nhà đầu tư chỉ nên sử dụng margin khi đã có kinh nghiệm lâu năm, am hiểu thị trường và doanh nghiệp. Không nên sử dụng margin cho các cổ phiếu đầu cơ và chỉ nên sử dụng khi thị trường có xu hướng tăng rõ ràng, với mức độ vừa phải để tạo một biên độ an toàn cho tài khoản.
Phân tích kỹ lưỡng cổ phiếu và tìm hiểu tỷ lệ ký quỹ của các công ty chứng khoán giúp nhà đầu tư có kế hoạch đầu tư chắc chắn hơn. Nhà đầu tư cũng có thể sử dụng các ứng dụng chứng khoán để hỗ trợ tìm điểm mua/bán.
Đầu tư chứng khoán yêu cầu tính kỷ luật cao, và khi sử dụng ký quỹ, nhà đầu tư càng phải xây dựng tính kỷ luật chặt chẽ hơn khi ra quyết định đầu tư. Điều này không chỉ giúp bảo vệ tài sản mà còn giúp nhà đầu tư nắm bắt cơ hội tốt hơn trong thị trường chứng khoán.
src: Vnexpress